Chory terminalnie-Śmierć i Umieranie
Chory terminalnie-Śmierć i Umieranie
Radzenie sobie z chorobą śmiertelną.
– Skutki uboczne leczenia: czy warto?
– Leczenie bólu, opieka paliatywna
– Prośba o nie wybudzanie
– Eutanazja, towarzyszenie samobójstwu
– Opieka duchowa
– Etapy przystosowania do śmierci i umierania
(koncepcja Elisabeth Kübler – Ross)
Etapy przystosowania do śmierci (Kübler – Ross, 1969)
1. Zaprzeczanie i izolacja
2. Gniew, złość
3. Targowanie się
4. Depresja
5. Pogodzenie się
Hospicjum
– Cicely Saunders – lata 50-te
– Zadania hospicjum: opieka nad umierającym, wsparcie rodziny, łagodzenie bólu,
rozmowy o śmierci i umieraniu, godna śmierć.
– Opieka domowa hospicyjna
Ocena wpływu opieki hospicyjnej: badanie Prigersona (1992) wskazuje, że chory
chętniej korzysta z opieki paliatywnej dzięki swojej rodzinie i lekarzowi niż
sam podejmuje taką decyzję.
Opieka paliatywna chętniej była przyjmowana przez pacjenta w sytuacji, jeżeli
najważniejszy opiekun umierającego (członek rodziny) akceptował śmierć i gdy choremu
ujawniono we właściwy sposób jego prawdziwą sytuację.
Syndrom wypalenia u pomagających umierającym
– Przeciążenie emocjonalne, depersonalizowanie pacjenta, niższa motywacja w pracy
– Tendencja do uzależnień, problemy ze snem, obniżony nastrój
– Niska frekwencja w pracy, częsta zmiana pracy
– Przyczyny wypalenia: nierealistyczna konieczność bycia empatycznym permanentnie;
brak równowagi między dawaniem pacjentowi i otrzymywaniem od pacjenta (Van YPeren Buunk, Schaufelli, 1992)
– Grupy wsparcia, grupy Balinta.
Umieranie – perspektywa rozwojowa
– Poronienie
– Aborcja
– Śmierć wewnątrzmaciczna – przyczyny nieznane (cukrzyca ciążowa, zaburzenia krążenia, pępowina)
– Śmierć podczas narodzin – niewłaściwa opieka medyczna, komplikacje okołoporodowe
– Śmierć do 1 roku życia – śmierć w kołysce, częściej w rodzinach miejskich o niskim statusie społecznym,
u matek palących podczas ciąży (SISD, 1974)
– Śmierć do 15 rż – 40% wypadki: otrucie, okaleczenia, upadki w domach, wypadki samochodowe.
W drugiej kolejności: białaczki (obecnie wyleczalna w 70% przypadków).
– Percepcja śmierci u dzieci do ok. 5 rż. Śmierć jako sen, tymczasowa.
– U dzieci między 5 a 9 rż: trudności z biologicznym rozumieniem śmierci. Duchy, zjawy, upiory, diabły.
– Po 10 rż – percepcja zbliżona do dorosłych.
– Młodzi dorośli (15-24 rż)- przyczyny śmierci: wypadki, najczęściej samochodowe, zabójstwa,
samobójstwa, rak, AIDS. Choroba i śmierć jako szok (dominuje złość, gniew)
Wiek średni (25-60) – kryzys wieku średniego, rozwód, ponowne małżeństwo z o wiele młodszą osobą,
radykalna zmiana pracy, mogą być próbą odsunięcia myśli o śmierci (Gould, 1972).
– Najczęstsze przyczyny śmierci: nagła, np. zawał serca, udar mózgu; nowotwory: rak płuc.
– Śmierć w wieku podeszłym – przyczyny: nowotwory, udary, zawały, infekcje, dysfunkcje narządów.
– Jak długo będziesz żył?
Osierocenie, żałoba
1. SZOK:
niedowierzanie, wewnętrzny zamęt, wzburzenie, bezradność, stan alarmu,
psychologiczne dystansowanie się
UŚWIADAMIANIE SOBIE STRATY:
niepokój wywołany separacją, konflikty emocjonalne, przewlekły stres, nadwrażliwość,
gniew, poczucie winy.
CHRONIENIE SIEBIE / WYCOFANIE SIĘ:
wycofanie się, rozpacz, osłabienie systemu odpornościowego, zmęczenie, praca nad smutkiem,
i żalem, „hibernacja”
Stadia przeżywania żałoby cd:
4. POWRACANIE DO ZDROWIA:
odzyskiwanie kontroli, rezygnowanie z dawnych ról, tworzenie nowej tożsamości, przebaczanie
i zapominanie, poszukiwanie znaczenia, zabliźnianie się rany.
5. ODNOWA:
rozwijanie nowej świadomości siebie, akceptowanie odpowiedzialności, uczenie się życia bez…,
zajęcie się swoimi potrzebami wewnętrznymi, aktywny kontakt ze światem, znajdywanie substytutów.
Osierocone dziecko:
– Poczucie krzywdy
– Poczucie winy
– Osamotnienie
– Potrzeba uzyskania wsparcia od osoby dorosłej, nadanie znaczenia przeżywanej żałobie,
sensu śmierci, pomoc w wyrażeniu emocji wprost i nie bezpośrednio.
– Uczestnictwo w rytuałach pogrzebowych i żałobnych.
– Religia i wiara.
Osierocona matka
– Lepsze przystosowanie u matek, które: mają już dzieci, nie obwiniają się o śmierć dziecka,
miały pamiątki po dziecku np. zdjęcie (Graham i in., 1987)
– Trudności z okazywaniem gniewu.
– Poczucie winy z powodu:
1.Wywołane bezradnością
2.Że żyje się dłużej niż dziecko
3.Ambiwalentnych uczuć
4.Urojonych przewinień
5.„Niewłaściwych reakcji”
– Tęsknota.
Osierocony ojciec
– Gniew:
1. Przemieszczony
2. Wywołany deprywacją
3. Spowodowany utratą kontroli
– Nadmierna kontrola emocji
– Wyczerpanie sił
– Świadomość porażki
– Poczucie samotności
Osierocone rodzeństwo:
Typ rodziny: otwarta vs sztywna
Poczucie winy (magiczne myślenie):
– To ja powinienem umrzeć,
– To przeze mnie zginął, bo mu tego życzyłem.
Poczucie osamotnienia.
Niepokój o rodziców (zwłaszcza matkę)
Pomaganie sobie
– Dać sobie czas:
tydzień, miesiąc, pół roku, rok.
– Wyrazić emocje.
– Koncentrować się na zadaniu
– Poszukiwać wsparcia u innych
Słowa otuchy
– Wsparcie instrumentalne:
pomoc w pracach domowych, nie tylko doraźnie.
– Słuchanie
– Cierpliwość
– Rozmowa o zmarłym