Koszmary senne
Koszmar senny ( – „mara łóżkowa”) – długotrwałe, wywołujące przerażenie marzenie senne,
występujące w fazie snu REM, których treść przedstawia wydarzenia zagrażające życiu,
bezpieczeństwu czy własnej integralności; ich wystąpienie przerywa sen.
Występują u około 10-15% dzieci w wieku 3-5 lat, oraz okazyjnie u około 50% dorosłych.
Zgodnie z definicją Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu (The International
Classification of Sleep Disorders, ICSD-2) koszmary senne należą do tzw. parasomnii
(z jęz. greckiego, para znaczy „odbiegający od” i somnus oznacza „sen”) czyli zaburzeń snu,
głównie związanych ze snem REM. Do parasomnii zaliczamy: somnambulizm, lęki nocne,
koszmary senne, bruksizm, mówienie przez sen, seksomnię
Krótkie wytłumaczenie terminów parasomnii:
* somnambulizm- chodzenie w czasie snu,
* lęki nocne- charakteryzują się przerażeniem oraz niepełną świadomością,
* bruksizm- tarcie zębami o zęby
* mówienie przez sen
* seksomia- polega na wykonywaniu aktywności seksualnej podczas snu
* koszmary senne
Koszmary senne mogą mieć różne pochodzenie, stąd wyróżnia się rożne ich rodzaje.
Koszmary niewynikające z innych zmian psychopatologicznych nazywają się koszmarami
idiopatycznymi. Często jednak koszmary towarzyszą różnym zaburzeniom, jak
np. zespół stresu pourazowego, nadużywanie substancji uzależniających,
zaburzenia lękowe i stres, zaburzenia osobowości typu borderline, oraz
przy innych zaburzeniach psychicznych ze spektrum schizofrenii.
Powstawanie koszmarów u dzieci związane jest prawdopodobnie z
kształtowaniem się sumienia i poczucia winy. Przypuszcza się także,
że koszmary senne mogą występować jako reakcja dziecka na niepokój w
rodzinie lub z powodu innych urazów psychicznych.
Koszmary senne dorosłych są podobne do dziecięcych o tyle, że stanowią
sygnał o psychicznym zranieniu. Mogą być również objawem rozwijania się
chorób somatycznych i zaburzeń w fizjologii organizmu.
W teorii psychoanalitycznej interpretuje się marzenie senne jako
spełnienie pragnienia, które nie jest spełniane w rzeczywistości.
Może to być spowodowane fizycznymi, obiektywnymi przeszkodami
(np. kiedy więzień ma sny seksualne) lub wewnętrznym zakazem
(zob. konflikt wewnętrzny). W tym drugim przypadku spełnienie
pragnienia może wywoływać poczucie winy i lęk, który sprawia,
że spełnienie marzenia jest przeżywane jako koszmar.
Odrębna interpretacja dotyczy spełnienia fantazji które mogą być
dla jednostki niebezpieczne, takich jak tendencje autoagresywne,
sadomasochistyczne, itp. Koszmary mogą też przedstawiać powszechne
w danej kulturze metafory, np. kobieta śniąca o spadaniu może
podświadomie obawiać się uznania przez otoczenie za „kobietę upadłą”.
Typowe koszmary senne:
* spadanie
* topienie się
* śmierć bliskich osób
* uczucie niemożności ucieczki przed niebezpieczeństwem
* duchy, potwory i inne postacie, czy zwierzęta wywołujące uczucie strachu
*przykre wydarzenie, które może śniącego w nieodległym czasie spotkać
(np. egzamin z anatomii, egzamin w szkole, zwolnienie z pracy itp.)
*sny o treści kryminalnej (aresztowanie, rewizja)
*sny o treści suicydalnej (wbicie sobie noża w brzuch, powieszenie się
*wypadanie stałych zębów
*wojna w kraju
Wszystkie te zdarzenia, gdyby miały miejsce na jawie,
wywoływałyby uczucie strachu i również dzieje się tak
podczas marzeń sennych o tej treści.
Jak pozbyć się koszmarów sennych:
Na szczęście istnieją rozmaite terapie i metody radzenia sobie z tym zaburzeniem.
U osób, u których udało się przezwyciężyć koszmary senne, obserwuje
się poprawę jakości snu, budzą się one wypoczęte oraz są mniej
przemęczone i mniej śpiące podczas dnia. Pozbycie się koszmarów sennych
przyczynia się też do poprawy ogólnej kondycji psychicznej tych osób.
Istnieje kilka dróg prowadzących do wyeliminowania koszmarów sennych
ze swojego życia. Na początek warto przeanalizować swoje nawyki
związane ze snem gdyż w wielu przypadkach niewielka ich modyfikacja
może znacznie podnieść jakość snu.
W niektórych przypadkach stosuje się terapię farmakologiczną
(zawsze pod kontrolą lekarza!!!). Istnieje wiele leków,
które są stosowane w leczeniu koszmarów sennych, jednak
badanie ich skuteczności prowadzi się głównie w kontekście
koszmarów związanych z zespołem stresu pourazowego. Nie wiadomo,
czy te same terapie farmakologiczne są równie efektywne w
leczeniu koszmarów idiopatycznych lub związanych z nadużywaniem
substancji uzależniających, albo czy terapie te będą w ogóle
działały u osób, które cierpią na koszmary senne, jednak nie
mieszczą się w kryteriach diagnostycznych wyznaczonych przez ICSD-2.
Chodzi tu głównie o równie częste koszmary pojawiające się w
pierwszej połowie nocy, lub nieprowadzące do obudzenia się.